Wybory w czasie bifurkacji

W poprzednim artykule na ten temat, „W punkcie bifurkacji”, autor próbował, na podstawie uśrednionych wyników sondaży, oszacować zachodzące w minionym czteroleciu, przepływy elektoratów pomiędzy partiami politycznymi. Konkluzją artykułu było odkrycie, że stabilny okres, powolnych, laminarnych przepływów elektoratu, czego widocznym efektem było „zabetonowanie” sceny politycznej, dobiegł właśnie końca i wchodzimy w okres, niemożliwych do ścisłego matematycznego opisu i tym samym przewidzenia,  przepływów turbulentnych. Układ polityczny w Polsce rozpoczął właśnie bifurkację do nowego, bardziej dopasowanego do rzeczywistego kształtu społeczeństwa, punktu równowagi.

 

Proces ten rozpoczął się w kwietniu, kiedy, do tej pory mająca relatywnie stabilne poparcie, PO, zaczęła gwałtownie tracić elektorat na rzecz Pawła Kukiza, co w następnym miesiącu uwidoczniło się w sensacyjnym wyniku wyborów prezydenckich. Szczyt tego przepływu nastąpił w czerwcu, kiedy poparcie dla muzyka sięgnęło prawie 20%. Jednak wkrótce Kukiz dokładnie powtórzył błędy Kowala, Korwina, Ziobro i Gowina, czyli dał się skojarzyć z PIS i nawet wprost zaczął deklarować zawarcie z partią Kaczyńskiego ścisłego sojuszu. To oczywiście musiało wystraszyć elektorat przybyły z PO, który równie gwałtownie jak wcześniej do Kukiza napłynął, teraz zaczął go porzucać. Kiedy notowania Kukiza we wrześniu spadły już w okolice progu wyborczego, mogło się wydawać, że jest on skończony definitywnie. Jednak proces bifurkacji ma to do siebie, że stan układu zmienia się w sposób chaotyczny, raptowny i nieprzewidywalny. I tak, ku powszechnemu zaskoczeniu, Kukiz zaczął odzyskiwać popularność i same wybory ukończył z trzecim wynikiem. Oznacza, to, że równolegle z utratą wyborców pozyskanych wcześniej od PO, nastąpił proces przepływu do KUKIZA elektoratu z jakiegoś innego źródła.

W lipcu zatem poparcie dla PO ustabilizowało się. Losy wyborów zawisły więc od tego, co zrobi zgubiony przez nią, a później i przez KUKIZA, elektorat. Ponieważ, równolegle do opisanych perturbacji, w lipcu nastąpił gwałtowny, choć nie tak duży jak strata Kukiza, przypływ poparcia dla PIS, zaczęto wieszczyć, że oto „lemingi” ostatecznie „przebudziły się”, „przejrzały na oczy” i przyszły do „patriotycznej” Canossy. Zagadnienia, dlaczego osoby popierające PO, niezależnie od tego jak bardzo PO były rozczarowane, mając przez 10 lat wyrobioną skrajnie negatywną o PIS opinię, nagle, w ciągu tygodni, doznały gremialnie narodowosolidarystycznej iluminacji, jakoś nie roztrząsano. Tymczasem, nawet jeżeli wyborcy liberalni szukali jakiejś alternatywy dla PO, to przecież szukali jej na prawo od PO, a nigdy we wrogim, wolnemu rynkowi i prywatnej własności PIS. Szukali i szukali, aż w końcu znaleźli. Niestety, jak przewidywał niżej podpisany, nie znaleźli jej na wolnorynkowej prawicy, w partii KORWIN, a przynajmniej nie uczyniła tego większa ich część. Obejścia PO od prawej strony, dokonał bowiem, po raz pierwszy skutecznie, Ryszard Petru, prezentując swoje nowo powstałe ugrupowanie „Nowoczesna” właśnie jako liberalną, wolnorynkową „nową, lepszą PO”, powściągliwie krytykującą PO i ostro, ale merytorycznie, atakującą PIS. Próby zdyskredytowania „Nowoczesnej”, prowadzone pod hasłem „przefarbowana platforma”, podkreślające, programowe, czy personalne, związki NRP z PO, nie tylko nie odstręczały od niej wyborców, ale przeciwnie, zachęcały ich do jej poparcia, bo przecież takiej właśnie „nowej poprawionej PO” oni poszukiwali.

Przechodząc od wyników sondaży, do wyników wyborów, możemy teraz ocenić, jak bardzo rozmijają się one ze sobą. Otóż – nie bardzo. Średnia z sondaży przeprowadzonych po 14 X różniła się od faktycznych wyników zaledwie o 0,43 pkt procentowy na partię, przy czym, o ile najlepszej pod tym względem sondażowni udało się zejść poniżej 0,2 pkt, to nawet najgorsza miała średni błąd kwadratowy ledwo na poziomie 1 pkt. Wyniki badań exit-pools były jeszcze dokładniejsze i średni błąd kwadratowy wynosił ledwo 0,25 pkt procentowego. Jednak ta precyzja dotyczyła tylko wyników obecnych wyborów, bo opublikowane badania ankietowe „przepływów elektoratu”, tradycyjnie dały wyniki jawnie absurdalne. Gdyby wziąć je na poważnie, należałoby oczekiwać, że ZLEW powinien dostać grubo ponad 10% głosów, KORWIN nie mieć żadnego problemu z przejściem przez 5 procentowy próg, a PIS ledwo, ledwo przekroczyłby 30%. Jak widać ankietowani, niezależnie od powodów tego stanu rzeczy, nie podają swoich prawdziwych preferencji sprzed czterech lat.

Sięgnijmy zatem nie po bałamutne deklaracje, ale po wyniki wyborów, porównując je z wynikami wyborów poprzednich z 2011 roku. Oto odpowiednia tabela:

Partia	Głosy w 2011	Głosy  w 2015	Różnica 2015-2011
PIS	4 295 016	5 711 687	1 416 671
PO	5 629 773	3 661 471	-1 968 302
KUKIZ	0	1 339 094	1 339 094
NRP	0	1 155 370	1 155 370
SLD/ZLEW	1 184 303	1 147 102	-37 201
PSL	1 201 628	779 875	-421 753
NP/KORWIN	151 837	722 999	571 162
RAZEM	0	550 349	550 349
PALIKOT	1 439 490	0	-1 439 490
PJN	315 393	0	-315 393
INNI	152 063	132 724	-19 339
NIE GŁOSOWALI W 2011	831 168	0	-831 168

W poprzednim artykule na ten temat, autor zauważył, że najsilniejszy w ubiegłej kadencji przepływ elektoratu nastąpił pomiędzy Ruchem Palikota a PISem. Wynik wyborów w pełni potwierdził to odkrycie. PIS zyskało prawie tyle samo głosów, ile stracił Palikot. Inaczej bowiem, niż się wszystkim, łącznie z samym Palikotem, wydawało, elektorat tych partii był w znacznej mierze tożsamy, domagający się „redystrybucji dochodu narodowego” pomiędzy „biednych i potrzebujących”, a przede wszystkich „rozliczenia tych wszystkich bogatych złodziei”. Kwestia, czy owymi „złodziejami” są spasieni na krzywdzie ludu „Watykańczycy”, jak twierdził Palikot, czy też „esbecy i agenci”, jak głosiło PIS, była zawsze dla tych wyborców trzeciorzędna. W przyrodzie, gospodarce i polityce zaś nie mogą trwale istnieć dwa gatunki mające dokładnie tą samą niszę „ekologiczną”, (ekonomiczną, czy ideologiczną) bo w końcu jeden z nich, w naszym konkretnym przypadku bardziej dla wyborców w głoszeniu powrotu do PRL wiarygodny, wyprze konkurencję całkowicie. Walkę o wyborcę lewicowego, roszczeniowego, wygrał więc w Polsce bezapelacyjnie PIS. Z tej perspektywy widać też, jak monstrualną głupotą polityczną popisał się Leszek Miller. Powołanie ZLEWU, wobec całkowitego przejęcia masy upadłościowej po Palikocie przez PIS, nie dało tej koalicji żadnego nowego wyborcy. SLD w tym jest bowiem podobny do PIS, że kiedy PIS, dla którego nawet centralnie sterowana gospodarka nakazowo-rozdzielcza jest bardzo dobrym rozwiązaniem, jeżeli tylko zarządzają nią patrioci, a nie moskiewskie sługusy, nazywany jest powszechnie, nawet przez swoich wrogów, „prawicą”, o tyle SLD, z nazwy „lewicowy”, żadną lewicą od dawna już nie jest. Jak pamiętamy z poprzedniego artykułu, SLD, choć na niewielką skalę, wymieniała się elektoratem nie z partiami lewicowymi, ale z …PO. Przy czym o ile PIS swoją przepychankę z Palikotem o wyborców wygrał, o tyle PO nic absolutnie na SLD w końcu nie zyskała. Czy PO jest wolnorynkową prawicą? Dla czytelników nieustannie bombardowanych propagandą pisowskich, polskojęzycznych ośrodków propagandy medialnej, takie stwierdzenie byłoby co najmniej dyskusyjne, ale patrząc globalnie, rządy PO przyniosły Polsce, mierzoną wszystkimi dostępnymi wskaźnikami, od indeksu IEF, po ranking Doing business, znaczącą liberalizację gospodarczą, najszybszy wzrost gospodarczy w Europie, oraz duże ograniczenie korupcji. Sprawia to, że PO można uznać za partię jednak prawicową (centroprawicową) i tak też jest ona przez swój elektorat postrzegana. Jak bowiem wynika z naszej tabelki, utraceni przez PO w maju i czerwcu wyborcy, zasilili w większej części „nową poprawioną Platformę” Petru, oraz, w części mniejszej  …partię KORWIN, mimo że ta ostatnia, na co narzekał niżej podpisany, uczyniła bardzo wiele, aby ich do siebie zrazić i praktycznie nic, aby ich pozyskać.

W poprzednim eseju autor analizował przepływy elektoratu metodą statystyczną, czerpiąc dane z uśrednianych co miesiąc sondaży. Niestety dla badania zjawisk zachodzących podczas bifurkacji, kiedy zmiany układu są szybkie i chaotyczne, metoda ta nie bardzo się nadaje. Mimo to, oceniając okres między kwietniem a październikiem, znajdziemy dwie zależności na tyle silne, aby zdołały się przez ten szum informacyjny przebić. Obie one dotyczą opisywanej już partii KUKIZ

Opisując to zjawisko polityczne zwykle wymienia się KUKIZA jednym tchem z PIS, czy KORWIN, tymczasem, jak widać, elektoratowi temu najbliżej jest do dwóch zupełnie innych partii. ZLEW i PSL. Przy czym, jak wynika z wyborczego rezultatu, ZLEW zdołał w końcu swoje odziedziczone po SLD poparcie obronić, natomiast PSL się to nie udało i około 1/3 głosujących na KUKIZ przybyło właśnie z tego źródła. Skąd się wzięło pozostałe 2/3? To z grubsza osoby, które poprzednio na wybory nie chodziły. Tą trzecią, po lewicy i prawicy grupę elektoratu, nazwiemy, zgodnie z tradycją, „bagnem”,

O ile wyborcom lewicy (PIS, Palikot), czy prawicy (PO, NRP, KORWIN) o coś w polityce chodzi, mają oni jakąś wizję drogi, którą Polska powinna podążać, jakieś konkretne koncepcje ustrojowe i prawne, choćby, w przypadku lewicy ewidentnie szkodliwe, o tyle wyborcy „bagna” kierują się nie, choćby i błędnie, ale jednak przemyślanym, interesem, tylko sentymentem, kastową lojalnością, (PSL, SLD) czy wręcz kaprysem i potrzebą zgrywy (KUKIZ). Wszystkie, najbardziej prawdopodobne przepływy elektoratu, jakie zaszły między wyborami 2011 i 2015 roku, przedstawiamy na kolejnym wykresie

 

Gdyby sporządzić podobny wykres dla wyborów w 2011 roku, sytuacja nie byłaby tak klarowna. Wynikało to z tego, że po pierwsze, na PO głosowało pewna grupa wyborców, którzy co prawda „serce mieli po lewej stronie” a rządy PO uważali za skrajnie prawicowe i „neoliberalne”, ale głównym punktem odniesienia ich światopoglądu, nie były, jak to zwykle bywa, kwestie bytowe, tylko społeczne, przeróżne „gendery”, czy „homozwiązki”, a tej akurat części lewicowego zapotrzebowania PIS nie zaspokaja. Innym czynnikiem zaburzającym była partia PJN, personalnie wywodząca się z lewicy, ale prezentująca program prawicowy. Tak było w roku 2011, w roku 2015 jednak jest już inaczej. Powstała nowa partia, która skanalizowała „genderowe” sentymenty, w przeciwieństwie do Palikota, szczerze, a nie cynicznie i koniunkturalnie. Przepłynęli zatem do RAZEM zarówno owi lewaccy wyborcy PO, których, jak widać na wykresie, nie było jednak zbyt wielu, jak i resztówka po Palikocie, która dawała tej partii „twarz” medialną i z tego powodu była równie powszechnie, jak błędnie, poczytywana za grupę reprezentatywną dla tejże partii zwolenników. Jeżeli wyborcy PJN z 2011 zagłosowali dzisiaj w większości na PIS, to do RAZEM przepłynęło więcej elektoratu po Palikocie, jeżeli na PO, to właśnie od PO. Scena polityczna w Polsce coraz bardziej wydaje się więc dążyć do odzwierciedlenia faktycznej struktury społecznej, a partie, które nie wpasują się w ten nowy podział, w nieodległej przyszłości znikną ze sceny. W 2011 roku wydawało się, również niżej podpisanemu, że takim „bagnem” jest PIS, a walka o lewicowego, roszczeniowego wyborcę, rozstrzygnie się pomiędzy SLD a Palikotem. Stało się jednak inaczej, na lewicy zatriumfowało PIS, Palikot całkowicie zniknął ze sceny, a do bagna trafił SLD.

Opisany proces bifurkacji, wcale się jednak jeszcze nie zakończył i sytuacja nadal jest niestabilna. Na lewicy o wyborców walczyć będzie teraz PIS z RAZEM, a zważywszy, że w PIS jest lewicą zupełnie archaiczną, prlowską, a jego sukces jest w dużej mierze efemeryczny i przypadkowy, szanse RAZEM na przejęcie przynajmniej części tych wyborców są bardzo duże. Nie można też wykluczyć, że do gry zdoła wrócić SLD. Na prawicy z kolei o dominację walczyć będą trzy partie, z których pozbawiona na własne życzenie reprezentacji parlamentarnej KORWIN znajduje się w najtrudniejszej sytuacji, co jednak nie oznacza, że jest z góry skazana na porażkę. Zamiast jednak bezmyślnie i przeciwskutecznie wtórować pisowskim atakom na NRP, musiałaby się od niej uczyć, jak prezentować się wyborcom, jako nowa, poprawiona wersja PO, najlepiej reprezentująca ich interesy, czyli zdolna do najszybszego i najsprawniejszego wprowadzenia i utrwalenia w Polsce ustroju wolnorynkowego. Patrząc jednak na powyborczą taktykę tej partii, widać, że nikogo kto by rozumiał te zależności w niej nie ma.

„Bagno” będzie stopniowo zanikać, tworzący je wyborcy będą stopniowo formułować, choćby i błędnie, ale zawsze jakoś, swoje interesy i w zalezności od nich zaczną podejmować decyzje wyborcze. Próby jednak sztucznego przyśpieszania tego procesu, jak pokazuje porażka próbującego podobnego rozwiązania PO, nie rokują powodzenia.

W niniejszym artykule autor nie wspominał w ogóle o wymyślonych przez PIS „aferach”, „taśmach”, pseudoproblemie islamskiej imigracji, czy kwestii wieku szkolnego, powszechnie w mediach przedstawianych jako przyczyny porażki PO. Nie wspominał dlatego, że wbrew tym opiniom nie miały one na wynik wyborów żadnego wpływu. Jedynie kwestia zmian wieku emerytalnego, jak należy przypuszczać, była tym impulsem, który ostatecznie skłonił elektorat Palikota do przerzucenia swojego poparcia na PIS. Żadnych zauważalnych przepływów w tym kierunku ze strony PO, ani innych partii, jednak nie było. Czasy, kiedy wybory wygrywało się  wzbudzając i zarządzając emocjonalnymi histeriami, minęły już ostatecznie, chociaż nie należy wątpić, że  PIS uczyni wszystko, żeby ten stan rzeczy odwrócić.