Ekologia ekonomii

Wyznawcy marksistwa i lenistwa wobec zaniku „proletariatu”, którego samozwańczo bronili przed kapitalistycznym wyzyskiem, przerzucili się na reprezentowanie przeróżnych proletariatów zastępczych. Obok „gejów”, czy innych „mniejszości”, takim „proletariatem” stało się też środowisko naturalne. Marksiści zatem, ochrzcili się „ekologami”. Za największe dla środowiska zagrożenie, jakie stwarza krwiożerczy kapitalizm, podają dzisiaj ekomarksiści tzw. globalne ocieplenie, ale przecież nie jest to jedyny sposób, w jaki chciwe korporacje mają maksymalizować swoje zyski.

Bezwzględny, żądny zysku i wyzysku za wszelką cenę kapitalizm, prowadzi też bowiem, do masowego zniszczenia światowych ekosystemów, zwłaszcza lasów, które wycina w pień, aby zrobić miejsce przemysłowym uprawom soi i innym szkodliwym monokulturom, bo to mu się bardziej jakoby opłaca. I jak to w marksizmie, jedynym rozwiązaniem tego problemu jest pozbawienie kapitalistów „środków produkcji” – lasów i przekazanie ich kolektywowi, oczywiście kierowanemu przez ekomarksistowską awangardę.

Propaganda, propagandą, nie da się jednak ukryć, że problem faktycznie istnieje. Lasy, zwłaszcza najbardziej produktywne i ekologicznie złożone tropikalne lasy deszczowe, faktycznie są rabunkowo wycinane i zamienianie na pola i plantacje. Czyżby rzeczywiście na racjonalnej nieniszczącej eksploatacji „dzikiego” lasu nie da się zarobić?

Wielkość wytworzonej co roku w danym ekosystemie biomasy określa wskaźnik zwany produkcją pierwotną netto. Dla tropikalnych lasów deszczowych wynosi on około 22 tony z ha rocznie. Jest to tzw. „sucha masa”, pozbawiona wody. Aby przeliczyć suchą masę na biomasę, należy ją zatem przemnożyć przez czynnik wahający się od 3-5, średnio 4. Oczywiście nie cała ta biomasa to drewno, przyjmijmy, że jest go w lesie 50%. Ponadto nie całe drewno nadaje się do komercyjnego wykorzystania. Powiedzmy, że ta część to 50%. Właściciel dżungli może więc uzyskiwać z niej długoterminowo 22*4*0,5*0,5 = 22 tony, czyli jakieś 24 m3 drewna rocznie. Ceny drewna egzotycznego, hebanu, mahoniu, czy teku, to rząd kilku tysięcy dolarów za m3. Nie całe nasze drewno to heban, czy mahoń, załóżmy 1000 dolarów za m3. Mamy więc przychód 24 000 $ z hektara dżungli rocznie.

No, ale krwiożerczy kapitaliści i chciwe korporacje nie chcą wcale zarabiać pieniędzy na racjonalnej eksploatacji lasu. Dla nich dżungla to tylko, jak głoszą to wszem i wobec ekoterroryści, przeszkoda w tym, co naprawdę przynosi im dochody, czyli przemysłowej uprawy soi.

Średnie plony soi wynoszą ok 2,6 tony z ha, rekordowe 6 tony z ha, załóżmy 4 tony z ha. Ceny soi na światowych rynkach (CBOT) wahały się w ubiegłych latach od 300 do 600 dolarów za tonę, średnio 450 dolarów. Zatem roczny przychód z uprawy soi wynosi 4*450 = 1800 $/ha.

Z jednej strony 24 tys. $, z drugiej 1,8 tys. $. Podobny stosunek zachodzi zresztą dla dowolnej kombinacji las/uprawy rolne. Lasy strefy umiarkowanej, takie jak w Polsce, rosną, co prawda, wolniej niż dżungla, a i produkowane przez nie drewno jest od hebanu sporo tańsze, ale alternatywa rolnicza również jest finansowo mniej atrakcyjna. Głupi ci kapitaliści, czy jak?

No fakt, są to przychody, podczas gdy prywaciarzy interesuje wyłącznie zysk, czyli przychód pomniejszony o koszty. Utrzymanie dżungli, koszty wycinki i transportu, to wszystko kosztuje. Ale przecież uprawa soi kosztuje również. Czyli stosunek zysków z tych dwóch biznesów, jest jeszcze bardziej korzystny dla leśnictwa niż stosunek samych tylko przychodów.

Kolejną różnicą pomiędzy lasem a soją, jest to, że las rośnie długo. Drzewa, jak i wszystkie inne organizmy żywe, są trójwymiarowe. Każdy z ich wymiarów rośnie proporcjonalnie do czasu, czyli ich objętość rośnie proporcjonalnie do sześcianu czasu. A ponieważ cena kubika drewna też zależy od wielkości pnia, bo w końcu metr sześcienny stuletniego dębu jest więcej wart niż metr sześcienny rocznych sadzonek, zatem wartość drewna jest proporcjonalna do czwartej potęgi czasu życia drzewa. Zakładając, że w lesie ścina się jedynie najstarsze drzewa, a na ich miejsce sadzi nowe, to roczny zysk z lasu będzie proporcjonalny do całki z czwartej potęgi czasu od T-1 do T, gdzie T jest wiekiem najstarszych drzew

Natomiast wartość całego drewna w lesie, gdyby cały las wyciąć w pień i sprzedać to całka od 0 do T

Gdzie s to stała proporcjonalności.

Suma sumarum stosunek A/a jest liniowo proporcjonalny do czasu T i wynosi ok. 0,2T+0,48

Dla lasu wiek T zależy od konkretnego gatunku drzew i waha się od 20 do 100 lat, średnio 60 lat. A/a wynosi zatem 12,4, czyli wycinając natychmiast cały las, można uzyskać nie a= 24 tys., ale aż A =  300 tys. dolarów z ha. A potem już uprawiać soję.

Jednak i to nie jest dobry biznes. W pierwszym roku faktycznie prywaciarz będzie do przodu o 300-24 = 276 tys $, ale w kolejnych będzie co roku tracił 24-1,8 = 22,2 tys. dolarów. Nim upłynie 276/22,2 = 12 lat znów będzie na minusie w stosunku do racjonalnej gospodarki leśnej.

Tu jednak znaczącą rolę zaczyna odgrywać inny element – czas.

W odróżnieniu od przeszłości, przyszłość jest obarczona narastającą z czasem niepewnością. Każdy wolałby zarobić 100 zł teraz, niż taką samą kwotę jutro, a zapłacić – odwrotnie. Wartość pieniądza maleje więc w czasie, a tempo tego spadku określa tzw. stopa dyskontowa. Jest ona limitowana najczęściej możliwościami alternatywnego zainwestowania posiadanego kapitału, czyli określa ile firma zarobiłaby obracając nim w tym samym czasie. Wartość kapitału maleje zatem w czasie wykładniczo:

Sumę przepływów finansowych skorygowanych o zmianę ich wartości w czasie, nazywa się z angielska NPV (Net Present Value). Ponieważ właściciel lasu zarabia a dolarów rocznie, jego NPV wyniesie

 

Czyli

 

Na zakończenie okresu rozliczeniowego zostaje jeszcze właścicielowi las o tzw. wartości rezydualnej RV (Resident Value). Wartość rezydualną oblicza się, zakładając, że nieruchomość będzie zawsze przynosiła dochód w wysokości równej dochodowi na koniec okresu wyceny. Zatem

 

 

Ową wartość rezydualną należy oczywiście również zdyskontować i włączyć do obliczeń NPV:

I ostatecznie:

 

Natomiast w przypadku wycięcia lasu i posadzenia soi

 

Gdzie b jest rocznym dochodem z uprawy soi. Biznesy te będą porównywalne, kiedy NPV₁ = NPV₂

Czyli

 

Jest to graniczna stopa dyskontowa, przy której opłaca się wyciąć las i posadzić soję. Aby opłacało się to zrobić, stopy procentowe musiałyby być wyższe niż 7,5%. Aby las uległ zdewastowaniu, musiałby zatem istnieć inny biznes dający średnio ponad 7,5% zysku rocznie bez przerwy przez …60 lat. Stosując ten sam model np. do wielorybów, gdzie T = 20, b=0,  aby opłacało się ich wybicie, zysk musiałby wynosić 25% rocznie przez 20 lat. Czegoś takiego nigdy, w żadnym kraju na świecie, nie było, nie ma i nie będzie. Okresowo, w niektórych sektorach gospodarki, stopy dyskontowe mogą sięgać nawet i kilkunastu procent, ale nigdy na tak długo.

Skoro jednak jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle? Dlaczego wycinka lasów i zamienianie ich na pola uprawne nadal w strefie tropikalnej postępuje? Aby to zrozumieć przedstawimy opisaną wyżej analizę NPV w postaci graficznej. Przyjęto stopę dyskonta r = 5%.

 

Widać na nim wyniki NPV zarówno dla racjonalnego leśnictwa (1), jak i dla wycięcia lasu i posadzenia soi (2), oraz asymptoty, do których one zdążają. Asymptota 1 leży wyżej, niż 2, czyli biznes 1 jest bardziej opłacalny od biznesu 2. Jednak …nie od razu.

Na wykresie widać też tzw. punkt Fischera, miejsce przecięcia krzywych NPV wypadające po ok 22 latach od rozpoczęcia prognozy. W okresie poprzedzającym ten punkt, biznes 1 nie dogania jeszcze biznesu 2 i jest mniej opłacalny. Oczywiście, jeżeli weźmiemy pod uwagę także wartości rezydualne, to, nawet na długo przed osiągnięciem punktu Fischera, właściciel lasu będzie mógł go sprzedać za kwotę a/r i tym samym wyprzedzić właściciela pola soi, który swój las już dawno wyciął. Ale co w przypadku, kiedy …nie będzie mógł sprzedać?

Całe powyższe obliczenie oparto bowiem na milczącym założeniu, że okres prognozy, dla którego oblicza się RV, jest nieskończony. Tak można jednak prognozować jedynie w krajach praworządnych, o stabilnym systemie wolnorynkowym. Tam, gdzie katastry i księgi wieczyste są świętością, gdzie własność oznacza pełne prawo władania daną rzeczą, zwłaszcza nieruchomością.

Jednak daleko nie we wszystkich krajach własność prywatna jest czymś, co państwo chroniłoby szczególnie mocno. Często jest tak, że nawet, jeżeli ktoś dzisiaj daną działkę teoretycznie posiada, nie ma żadnej pewności, że będzie ją posiadał za 5, czy za 10 lat, względnie w danym kraju nie ma w ogóle prywatnej, w rozumieniu zachodnim, własności gruntów i funkcjonują tylko, z reguły tymczasowe, koncesje i dzierżawy, jak znane z Polski „użytkowanie wieczyste”. W takiej sytuacji będzie się „władający”, bo przecież już nie „właściciel”, starał się maksymalizować swój zysk nie w nieskończoności, ale w znacznie krótszych przedziałach czasowych.

RV nie będzie już wynosić a/r, ale

 (gdzie t – realny czas pozostały do końca dzierżawy), czyli będzie znacznie niższe.

W granicy tej niepewności „władający”, będzie się starał zmaksymalizować zysk w jednym roku, czyli po prostu wytnie całą dżunglę w pień. Lepsza kwota A w garści, niż a/r na dachu. W następnym roku ma on jednak już pustą działkę. Nie może czekać kilkadziesiąt lat na odrośnięcie lasu, bo przecież w tym czasie ryzyko utraty działki jest bardzo duże. No to przynajmniej posieje soję, która zysk, chociaż znacznie mniejszy, da już po roku. W krajach wolnorynkowych, w których t dąży do nieskończoności, gdzie inwestuje się długoterminowo, opłaca się zatem utrzymywać zasoby przyrodnicze w jak najlepszej kondycji. W krajach dzikich, przy niskich wartościach t, kiedy korzystne są jedynie inwestycje krótkotrwałe, opłaca się dewastować.

W skrajnym przypadku dla kogoś, kto bytuje na danym terenie już całkowicie bezprawnie, wartość drewna jest zerowa. Nie mając żadnego, choćby najbardziej wątłego „papierka”, nie będzie w stanie ani zorganizować ekipy drwali, która by drzewa ścięła i z dżungli wywiozła, ani nikomu drewna po rynkowej cenie nie sprzeda. Lepiej więc będzie po prostu las wypalić, zasiać soję i sprzedać ją za małe pieniądze, ale za to bez kłopotu.

Poziom wolnorynkowości danego kraju można ocenić poprzez jego wskaźnik wolności gospodarczej, Index of Economic Freedom (IEF), a ściślej przez jeden ze składników tego wskaźnika – „Property Rights”. Dla 27 krajów z największą powierzchnią lasów tropikalnych, średni, ważony powierzchnią dżungli, IEF, w skali od 1 do 100 wynosi 55,1, natomiast PR, zaledwie 31,8. Dla porównania w dwóch innych krajach, które posiadają pewne obszary takich ekosystemów, parametry te wynoszą odpowiednio: Australia IEF = 80,3, PR = 90 i Gujana Francuska IEF = 62,3 PR = 80 i chociaż w kółko media donoszą o wylesianiu w Brazylii, Kongo, Indonezji, Laosie, czy Peru, to nieprzypadkowo jakoś lasów w Australii, czy Gujanie francuskiej nikt nie dewastuje. Bo w tych krajach t jest odpowiednio długie.

Czy zatem w ustroju wolnorynkowym lasy są całkowicie bezpieczne? Tego z całą pewnością stwierdzić jednak nie można. Przenalizujmy raz jeszcze nasze równanie:

 

I zapiszmy je nieco inaczej

 

i

 

Las będzie się opłacało wycinać wtedy, kiedy b będzie odpowiednio wysokie. Dla T = 60 lat i r =5%, b musiałoby wynosić 38% a. Taka sytuacja miała miejsce w momencie kolonizowania przez europejskich osadników Ameryki północnej. Lasów było wszędzie zatrzęsienie, zatem cena drewna była niska. Natomiast pól uprawnych było mało, więc i cena płodów rolnych była wysoka. Lasy wycinano więc. W miarę wycinki cena drewna rosła, a cena pól malała. W końcu osiągnięto stan równowagi i w dzisiejszych USA i Kanadzie nie tylko lasów się nie wycina, ale nawet, wraz ze wzrostem cen drewna, zwiększają one swoją powierzchnię. Tak samo jest w środkowej i zachodniej Europie i tak samo byłoby w krajach tropikalnych, gdyby, na podobieństwo Australii, miały one gospodarkę wolnorynkową. Największym dzisiaj zagrożeniem dla lasów nie jest wcale chciwość korporacji, tylko spadek popytu na drewno, np. wskutek wprowadzenia światowego embarga w celu „ochrony dzikiej przyrody”, oraz wzrost cen płodów rolnych, wskutek lansowania „ekologicznych” biopaliw. Chciwość zaś i wysoki popyt, gwarantują zachowanie zasobów przyrodniczych dla przyszłych pokoleń.