Na bezdrożach kreacjonizmu

Nauka nie ma w społeczeństwie dobrej opinii. Głównie dlatego, że po pierwsze jej zrozumienie wymaga pewnego, choćby minimalnego wysiłku intelektualnego, po drugie zaś opisuje świat i prawa w nim rządzące, takimi jakimi są, a nie takimi, jakimi według przeróżnych piewców jedynie słusznych ideologii, powinny być. Najzawziętsi wrogowie nauki, najczęściej pochodzący ze środowisk filozoficzno-humanistycznych, produkują olbrzymie ilości propagandy mającej wykazać, że nauka jest skostniała, dogmatyczna, zacofana, ograniczona, reakcyjna („nauka to reakcja!” – hasło rewolucji 1968 roku), opresyjna, patriarchalna, etc. Przeróżne też ideologie od trockizmu i raelianizmu, po kreacjonizm zajmują się namiętnie nauki zwalczaniem. Ponieważ na tym blogu, już wielokrotnie pisaliśmy o antynaukowych zapędach świeckich humanistów, ten esej, dla równowagi, poświecimy kreacjonistom.

 

Jest z tym pewien problem, ponieważ tak naprawdę trudno zdobyć jakieś miarodajne informacje na ten temat. Kiedy ktoś zainteresowany kreacjonizmem, zajrzy do piśmiennictwa kreacjonistycznego w poszukiwaniu informacji na frapujący go temat, przeżyje głębokie rozczarowanie. Publikacje kreacjonistyczne nie traktują bowiem wcale o kreacjonizmie. Dokładnie wszystkie wysiłki publicystyczne kreacjonistów skierowane są na pisanie o …ewolucji. Wiadomo, teoria ewolucji jest fałszywa, już wieki temu naukowo obalona, a tylko garstka okopanych na ciepłych uniwersyteckich posadkach frustratów nie chce przyjąć tego do wiadomości. Prawdziwi zaś naukowcy prowadzą zaawansowane badania naukowe nad nowymi, znacznie lepszymi teoriami, zwłaszcza kreacjonizmem, zwanym na tą okoliczność „Intelligent Design”. I tu nagle wszelkie informacje o kreacjonizmie i kreacjonistycznych odkryciach naukowych urywają się jak nożem uciął.

 

No, ale mniejsza już o ewolucję. Wiadomo, jest fałszywa i wszyscy to wiedzą, a to już jest argument nie do odparcia. Piszmy o kreacjonizmie. Bo przecież wszyscy wiedzą, że na pytania, na które darwinowska teoria ewolucja nie zna odpowiedzi (czyli na każde dowolne pytanie z dziedziny biologii), kreacjonizm udziela odpowiedzi dogłębnej, wyczerpującej i całkowicie satysfakcjonującej. Nie inaczej, jestem pewien, będzie i z pytaniami poniższymi, które niżej podpisany chciałby kreacjonistom zadać. Oto one. Przypominam, że chodzi mi o odpowiedzi na gruncie kreacjonistycznym, bez ciągłego odwoływania się do teorii ewolucji.

 

1. Jak kreacjonizm wyjaśnia homologię narządów. Skrzydło ptaka (i nietoperza), ręka człowieka, łapa jaszczurki, płetwa delfina (i ichtiozaura) są zbudowane dokładnie z tych samych kości, ustawionych dokładnie w tej samej kolejności, a jedynie dłuższych, bądź krótszych, szerszych, lub węższych, większych i mniejszych (aż do całkowitego zaniku). W analogii do obiektów rzeczywiście zaprojektowanych, byłoby to odpowiednikiem sytuacji, w której samolot, samochód i łódź podwodna byłyby skonstruowane z takich samych części połączonych dokładnie w ten sam sposób.

 

2. Jak kreacjonizm wyjaśnia rozmieszczenie geograficzne gatunków. Gatunki tak podobne do siebie (nie chce używać słowa „spokrewnione”, bo to by nas prowadziło z powrotem do ewolucji), jak niedźwiedź brunatny i niedźwiedź polarny żyją geograficznie blisko siebie, nawet w drastycznie odmiennych środowiskach, natomiast w takich samych środowiskach, ale geograficznie odległych, żyją gatunki bardzo odmienne. Kaktusy rosną na pustyniach amerykańskich, ale nie afrykańskich, czy australijskich. Torbacze i wielkie nielotne ptaki, jak strusie bytują wyłącznie na półkuli południowej. Na wielu wyspach oceanicznych, zestaw gatunków fauny i flory lądowej, do momentu przybycia tam ludzi był o wiele uboższy niż można by się teoretycznie spodziewać w danym ekosystemie. Wreszcie najbardziej drastyczny przykład w postaci Arktyki i Antarktyki. Jeżeli odliczyć gatunki zdolne do transoceanicznej migracji, jak wieloryby, czy albatrosy, to w tych praktycznie identycznych pod względem warunków naturalnych środowiskach, nie powtarza się ani jeden gatunek.

 

3. Jak kreacjonizm wyjaśnia hierarchiczny podział życia na planecie. Gatunki łączą się w rodzaje, te w rodziny, rzędy, czy inne jednostki, zwane też taksonami, mniejsze lub większe. Zawsze jednak ta taksonomia jest kladystyczna, to znaczy jeden takson zawiera się całkowicie w innym taksonie (pewne rozbieżności pojawiają się na poziomie bakterii) i taksony takie nigdy się nie krzyżują. W świecie obiektów naprawdę zaprojektowanych, jak samochody, takie zjawisko nie występuje. Wyjaśnię może dokładniej, o co mi chodzi. Np samochody osobowe można podzielić na:

 

 diesle, benzyniaki i gazowe (podział nr 1)

Kombiaki, sedany i hatchbaki (podział nr 2)

Posiadające i nie posiadające klimatyzacji (podział nr 3)

Gdyby samochody przypominały pod tym względem organizmy żywe, to te podziały byłyby hierarchiczne i tworzyłyby klady. Przykładowo wszystkie kombiaki byłyby dieslami, a tylko hatchbaki miałyby klimatyzację. Jakiekolwiek nowe cechy, np. ABS, pojawiałyby się tylko w jednym określonym kladzie samochodowym i tam też pozostawały. Samochody jednak, podobnie jak inne obiekty powstałe w drodze projektu, żadnej takiej hierarchiczności nie wykazują i podziały przenikają się wzajemnie. Natomiast dla dowolnie wybranej grupy gatunków, zawsze można stworzyć klady, czyli podział hierarchiczny i przenikania tych kladów w postaci np. ptaków składających skrzek do wody, nie obserwuje się.

 

4. Jak kreacjonizm wyjaśnia ewidentne błędy w projekcie. Często w tym kontekście przytacza się przykład oka kręgowców, posiadających tzw. ślepą plamkę przez którą przechodzą nerwy prowadzące z oka do mózgu, a które z kolei wychodzą z komórek światłoczułych nie w głąb czaszki, jakby się można było tego spodziewać, ale przeciwnie, w tą samą stronę z której dochodzą odbierane przez oko promienie światła, zakłócając tym samym ich odbiór. Żaden realnie zaprojektowany aparat fotograficzny, czy kamera takiej cechy nie wykazuje. Detektor CCD jest ustawiony zawsze „przodem’ do obiektywu, nigdy tyłem. Trzeba jednakowoż przyznać, że kreacjoniści na ten konkretny zarzut mają odpowiedź, w postaci twierdzenia, że taki właśnie układ oka jest optymalny i najlepiej zaprojektowany, a „odwrócenie” komórek światłoczułych nie polepszyłoby, ale na odwrót, pogorszyłoby jego funkcję. Zapomina się przy tym jednak, że takie oczy, przypominające pod każdym innym względem oczy kręgowców (aczkolwiek powstające w rozwoju embrionalnym w zupełnie inny sposób), ale z normalnym, zdroworozsądkowym układem detektorów i kabli istnieją w przyrodzie, w postaci oczu ośmiornic i kałamarnic. Zgodnie z twierdzeniem kreacjonistów powinny one funkcjonować gorzej niż oczy kręgowców. Nawet bez szczegółowego roztrząsania, czy tak faktycznie jest, można stwierdzić, że któryś układ z obu realnie istniejących jest z pewnością lepszy od drugiego i tym samym ów drugi jest ewidentnie źle zaprojektowany. Ostatnią linią kreacjonistycznej obrony jest zwykle stwierdzenie, że oczy kałamarnic są zaprojektowane do warunków życia kałamarnic, a oczy kręgowców, do warunków życia kręgowców. I to jednak zawodzi, kiedy przypomnimy, że takie kaszaloty – bez wątpienia kręgowce, żyją dokładnie w takich samych warunkach jak kałamarnice, a mimo to mają oczy kręgowców, a nie kałamarnic. Gdyby argumentacja kreacjonistyczna była cokolwiek warta, to należałoby się spodziewać, że kaszaloty będą miały oczy kałamarnic, z układem optycznym odwróconym w stosunku do reszty kręgowców. Co więcej istnienie takich dziwolągów zadałoby tez cios kladyzmowi z pkt 3. Niemniej niczego takiego się nie obserwuje.

 

Naturalnie oczy nie są jedynym przykładem projektowego partactwa. Można w tym miejscu wspomnieć o ludzkim kręgosłupie, który, wbrew swojej nazwie, w niczym praktycznie nie różni się od kręgosłupa, dajmy na to, konia, chociaż w przeciwieństwie do końskiego, pracującego na obciążenia zginające, jest głównie ściskany. Zajrzenie do jakiegokolwiek podręcznika budowlano – konstrukcyjnego uświadomi zaś, że belki i słupy projektuje się w zupełnie odmienny sposób. Takich przykładów jest wiele. Jak je tłumaczy kreacjonizm?

 

 

Zadając powyższe pytania mam naturalnie świadomość, że kreacjoniści dysponują jedną uniwersalną na nie odpowiedzią. Tak w swoim niepojętym kaprysie zechciał uczynić inteligentny świadomy projektant. Już pomijając fakt, że jest to wyjaśnienie absolutnie nienaukowe, a przecież przynajmniej ruch ID do naukowości pretenduje, to i tak przyznać trzeba, że hipotetyczny projektant był w swoich kaprysach niezwykle konsekwentny. Kaprysił on bowiem dokładnie w taki sposób, aby stworzyć nieodparte wrażenie, że życie na Ziemi zmienia się pod wpływem ewolucji. Nawet ogniwa pośrednie projektant podrzucał dokładnie w tych miejscach i warstwach geologicznych, w których należałoby się ich spodziewać, gdyby ewolucja faktycznie zachodziła. Dlatego radbym jednak się dowiedzieć, w jaki sposób kreacjonizm tłumaczy te wszystkie fakty lepiej, bardziej szczegółowo i bardziej wyczerpująco, niż darwinowska teoria ewolucji.

 

W związku ze zjawiskiem, opisanym już na wstępie, czyli wyjątkowej niechęci kreacjonistów do wypowiadania się na temat kreacjonizmu, docieczenie ich faktycznych poglądów w tej materii jest bardzo trudne. Trudne, ale nie niemożliwe. Po dogłębnych studiach kreacjonistycznej publicystyki można dojść do następujących wniosków:

 

Istnieją trzy kreacjonistyczne, nazwijmy to „hipotezy”:

1. Wszechświat i Ziemia, a zatem i życie na niej, nie są starsze niż 10 000 lat i wszystkie dowody dostarczane przez geologię, astronomię, astrofizykę, kosmologię, fizykę jądrową, wskazujące na znacznie wyższe oszacowanie są sfałszowane, sfabrykowane, czy co najmniej błędnie interpretowane. Pokłady geologiczne wyglądające na stare powstały zaś w czasie biblijnego potopu. Organizmy żywe zostały stworzone od razu w dzisiejszej postaci i w ogóle się nie zmieniają. To jest kreacjonizm młodzoziemski.

2. Wszechświat i Ziemia mają miliardy lat, czyli przynajmniej astronomia i astrofizyka nie są oszustwami, ale życie na Ziemi pojawiło się nie dawniej niż 10 000 lat temu od razu w dzisiejszej postaci, niezdolne do jakichkolwiek zmian. To kreacjonizm staroziemski.

3. Wszechświat i Ziemia mają miliardy lat (tak jak twierdzi nauka) i życie na Ziemi też pojawiło się miliardy lat temu (tak jak twierdzi nauka) poszczególne taksony też powstawały w tym samym czasie jak ustaliła nauka, tyle że nie drogą ewolucji a niezależnego aktu kreacji. Ta wersja dopuszcza też pewne niewielkie zmiany ewolucyjne, zwane przez nich mikroewolucją, nie wykraczające jednak poza granice gatunku. Nazwijmy to kreacjonizmem ciągłym. Mieści się tutaj także odłam pn „Inteligentny projekt”.

 

Już na pierwszy rzut oka widać, że jak na jakąś ideę, która ma ambicję odrzucenia 400 letniego naukowego dorobku cywilizacji Zachodu, i powalenia „oficjalnej, skostniałej, dogmatycznej zachodniej nauki” kreacjonizm jest zadziwiająco mało spójny. Różnice pomiędzy poszczególnymi odłamami kreacjonizmu są większe, niż pomiędzy niektórymi z nich, a ustaleniami naukowymi. No, ale nie czepiajmy się. Mamy do czynienia z trzema kreacjonistycznymi hipotezami. Nasuwa się zasadnicze pytanie. Jak kreacjonizm zamierza zweryfikować która z jego hipotez

1. Młodoziemska

2. Staroziemska

3. Ciągłego kreacjonizmu

jest prawdziwa?

Jaki jest kreacjonistyczny plan badawczy, który umożliwi wskazanie prawidłowej hipotezy? Jakie są podejmowane eksperymenty? Jakie poszczególne hipotezy dają różnice w przewidywaniach? Jakie są potencjalne odkrycia geologiczne pasujące do jednej hipotezy a nie pasujące do pozostałych?

 

Niestety w żadnym źródle kreacjonistycznym takie problemy nie są nawet w ogóle postawione, a co dopiero mówić o ich rozwiązywaniu. Słaba i niemrawa dyskusja wewnątrzkreacjonistyczna skupia się prawie wyłącznie wokół zarzutów, jakie młodoziemcy stawiają pozostałym dwóm odłamom, że poszły one z wrogiem na zgniły kompromis. Dociekanie, która z ich hipotez najbardziej odpowiada prawdzie, kreacjonistów nie interesuje. De facto nie interesuje ich nic z kreacjonizmu. Tym co ich naprawdę interesuje jest darwinowska teoria ewolucji, a raczej jej skarykaturyzowana wersja, którą atakują.

 

Wniosek, jak nasuwa się, jest zatem jednoznaczny. Nic takiego, jak kreacjonizm po prostu nie istnieje. Nie ma żadnego programu badawczego, nie ma żadnych jakoś testowalnych hipotez, nie ma nawet poczucia konieczności istnienia takowych. Nie ma nawet miarodajnej krytyki idei konkurencyjnych. Nawet te ewidentne oszustwa i pomyłki, jakie pojawiły się w publikacjach ewolucyjnych, z osławionym „człowiekiem z Piltdown” na czele zostały zdemaskowane i skorygowane przez samych naukowców, a żaden kreacjonista do tej demaskacji ręki nie przyłożył. Kreacjonizm jest wiec rodzajem bluszczu, który owija się wokół ewolucyjnego pnia i usiłując na nim pasożytować, ma nadzieję, że kiedy ten pień się zwali, zostanie sam bluszcz bez żadnej konkurencji. Tymczasem oczywiste jest, że nawet gdyby, choć dzisiaj nic na to nie wskazuje, darwinowska teoria ewolucji okazała się niepełna i/lub fałszywa to i tak nie będzie to oznaczało zwycięstwa kreacjonizmu, tylko nowej, bardziej ogólnej teorii, której darwinizm będzie szczególnym przypadkiem. Kreacjonizm już dzisiaj nie potrafi wyjaśnić niczego, z tych rzeczy, które wyjaśnia teoria (neo)darwinowska, a nawet niczego w sensie ogólnym. I nie widać powodów, dla których miałoby to ulec zmianie.

 

Powyższy tekst jest kompilacją dwóch moich artykułów opublikowanych odpowiednio w 998/999 i 1002/1003 numerach tygodnika „Najwyższy Czas. Z tezami w nich zawartymi usiłował polemizować jeden z czołowych polskich kreacjonistów – Mieczysław Pajewski. Jego polemikę można ściągnąć ze stron PTKr. Niewiele w niej, poza wycieczkami osobistymi się znajduje. Poza tym, jak na człowieka honoru przystało, zamieścił on na swojej stronie mój artykuł, chociaż nie przypominam sobie, żeby mnie pytał o zgodę. Czego innego jednak spodziewać się po człowiekach honoru?

 

Nie taki wyrośnięty wyrostek

Naukawe hipotezy kreacjonizmu

Kreacjonistyczna (dez)informacja

Projektant niezbyt inteligentny